160 miljoen euro voor wetenschappelijk onderzoek
De federale regering heeft op voorstel van Staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Thomas Dermine het licht op groen gezet voor 160M€ aan financiering van onderzoek in de komende 8 jaar. Deze middelen zullen ingezet worden in twee grote programma’s waarin de middelen zullen verdeeld worden op basis van onafhankelijke evaluatie door externe experten. Het ‘4Science’ luik is gericht op de versterking van de Federale Wetenschapsinstellingen in samenwerking met externe onderzoekspartners. Het ‘4Policy’ luik is gericht op de ondersteuning van het federale beleid vanuit universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen.
4Policy: Meer inzetten op wetenschappelijke onderbouwing van het beleid
Met deze hervorming wordt meer dan ooit geïnvesteerd in onderzoeksprogramma’s ter ondersteuning van de bevoegdheden van de Federale Overheid. Daarbij zal de regering in de toekomst kunnen beroep doen op de administratie Wetenschapsbeleid voor drie types aan onderzoeksprojecten.
Ten eerste wordt een dienst ontwikkeld waarbij op korte termijn een rapport kan opgesteld worden met een synthese van de meest recente wetenschappelijke kennis over een specifiek onderwerp.
Daarnaast zullen ook oproepen gelanceerd worden rond prioritaire beleidsvragen die opgesteld worden op basis van de prioriteiten in het regeerakkoord, de verschillende beleidsverklaringen en specifieke noden binnen de verschillende ministeries.
Een derde en laatste mogelijkheid bestaat in de oprichting en uitbreiding van doorlopende onderzoeksprogramma’s zoals die al bestaan rond thema’s als defensie (DEFRA programma) of verslaving (DRUGS programma). De interesse daarvoor bij de verschillende overheidsdiensten is erg groot en gevarieerd, gaande van restitutie van koloniaal erfgoed tot de problematiek van kritische zeldzame grondstoffen.
Thomas Dermine: “Meer dan ooit zijn we gekomen op een moment dat we voor uitdagingen staan die we niet zullen kunnen aangaan zonder collectief te vertrouwen op wetenschappelijke kennis. We willen de laatste en beste inzichten die ontwikkeld worden aan de Belgische en internationale universiteiten en onderzoeksinstellingen maximaal ontsluiten om het federale beleid te ondersteunen. Dat zullen we doen voor zowel specifieke vragen op korte termijn, als voor brede maatschappelijke vraagstukken op lange termijn.”
4Science: Federale Wetenschapsinstellingen laten uitgroeien tot excellentiecentra
De doelstelling van het 4Science Programma is het versterken van het onderzoek door de 13 Federale Wetenschapsinstellingen[1].
De begeleiding van de het 4Science onderzoeksprogramma zal gebeuren door een programmacomité met daarin 4 personen uit de federale thematische onderzoekspolen (kunst, natuur, ruimte en documentatie), aangevuld met 4 onafhankelijke leden van de Federale Raad voor Wetenschapsbeleid. Bovendien zal elk individueel onderzoeksvoorstel vooraf geëvalueerd en gescoord worden op basis van een international peer-review proces.
Er zal ook sterk ingezet worden in structurele samenwerking tussen de FWIs enerzijds en kenniscentra en universiteiten anderzijds, zodat er maximaal aan kennisuitbreiding kan gebeuren.
De programma’s zullen het wetenschappelijk potentieel van de FWIs versterken doordat ze gelinkt worden aan de onderzoeksstrategie die elke instelling zal moeten ontwikkelen. Deze strategie moet de FWIs helpen om de kritische massa vergroten, zich internationaal te positioneren en een coherente geheel te vormen tussen onderzoek, collecties en infrastructuur.
Specifieke aandacht gaat ook naar onderzoek dat gevoerd wordt op het onderzoeksschip Belgica en het antarctisch onderzoeksstation Prinses Elisabeth. Er is voor deze Belgische infrastructuren 12 miljoen euro uitgetrokken zodat deze optimaal benut worden.
De FWI krijgen ook een grotere flexibiliteit om in hun onderzoeksvoorstellen de middelen in te zetten voor andere instrumenten dan een klassiek onderzoeksproject. Zo kan men ook financiering krijgen voor een hele ‘toolbox’ die gericht is op competentieverwerving (doctoraatsprofielen in een specifiek domein, aanwerving beloftevolle buitenlandse onderzoekers, opleidingsactiviteiten, enz), op valorisatie van onderzoeksresultatien (open science initiatieven, activiteiten voor kennisverspreiding, opzetten van databases, enz) en op synergie-ontwikkeling (oprichting expertisecentrum, instappen in internationaal onderzoeksnetwerk, citizen science projecten, enz).
Thomas Dermine: “Met deze hervorming wordt van de Federale Wetenschappelijke Instellingen (FWI) verwacht dat ze een onderzoeksstrategie ontwikkelen die duidelijke prioriteiten legt op basis van het potentieel om internationaal erkende kwaliteit af te leveren.”
Een hervorming die het federale wetenschapsbeleid professionaliseert
De voorbije 12 jaar financierde de federale overheid voor 205 M€ aan onderzoeksprojecten in het kader van de BRAIN en BRAIN 2.0 programma’s. Het aflopen van dit programma in 2023 was de aanleiding voor het definiëren van een nieuwe strategie en aanpak. Het nieuwe programma werd vormgegeven in overleg met de onderzoeksactoren en op basis van een grondige evaluatie door IDEA Consult in 2022 van de voorbije programma’s. Daarnaast heeft ook de vernieuwde Federale Raad voor Wetenschapsbeleid bijgedragen aan de hervorming via de vele voorstellen die werden overgenomen uit haar advies van 18 november 2023.
De hervorming gaat ook gepaard met een investering in een informaticaplatform die zal toelaten om de onderzoeksresultaten beter te delen en hun impact te meten aan de hand van prestatie-indicatoren. Tegelijk zal de digitale aanpak leiden tot een significante daling van de administratieve last voor de betrokken partijen.
[1] Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG), Koninklijke Musea voor Schone Kunsten (KMSK), Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK), Koninklijke Bibliotheek (KBB), Rijksarchief | SOMA (ARA+), Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA), Koninklijk Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN), Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA), Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB), Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI), World Heritage Institute (WHI), Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie (NICC) en Sciensano