Restitutie van culturele voorwerpen uit het koloniale verleden

De kwestie van de reconstitutie van het culturele erfgoed van de staten van herkomst die verbonden zijn met het koloniale verleden door de restitutie van voorwerpen die nu eigendom zijn van de Belgische Staat, is een belangrijke kwestie geworden in het nationale en internationale publieke debat. Deze kwestie van materiële restitutie is een mengeling van symbolische kwesties - die verband houden met de juridische eigendom van de voorwerpen in kwestie - en operationele kwesties - die verband houden met de modaliteiten van conservering, vervoer, enz. Deze operationele kwesties hebben vaak concrete vooruitgang verhinderd.

Sinds enkele jaren wordt in verschillende geledingen van onze samenleving nagedacht over en een analyse gemaakt van het koloniale verleden van België. Dit is met name het geval met de Bijzondere Commissie "belast met het onderzoek over Congo-Vrijstaat (1885-1908) en het Belgisch koloniaal verleden in Congo (1908-1960), Rwanda en Burundi (1919-1962), de impact hiervan en de gevolgen die hieraan dienen gegeven te worden.

Duizenden voorwerpen (kunstwerken, traditionele voorwerpen, wapens, vlaggen, enz.) worden bewaard, maar ook bestudeerd en gevaloriseerd in de federale wetenschappelijke instellingen onder de verantwoordelijkheid van de POD Wetenschapsbeleid: Koninklijk Museum voor Midden-Afrika, Koninklijk Instituut voor Natuurwetenschappen, Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, enz.

Op initiatief van de staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Thomas Dermine is enkele maanden geleden een nieuwe aanpak voorgesteld en zijn diplomatieke contacten gelegd met de Democratische Republiek Congo tijdens het bezoek van de staatssecretaris eind november aan DRC.

De ministerraad heeft op vrijdag 28 januari 2022, op voorstel van premier Alexander De Croo en staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Thomas Dermine, in eerste lezing het volgende goedgekeurd :

• Het wetsontwerp tot erkenning van de vervreemdbaarheid van goederen die verband houden met het koloniale verleden van de Belgische Staat en tot vaststelling van een juridisch kader voor de restitutie en de teruggave ervan.
• Het ontwerp van bilateraal akkoord inzake wetenschappelijke en culturele samenwerking tussen de Democratische Republiek Congo en het Koninkrijk België met het oog op de reconstitutie van het Congolese culturele erfgoed via de restitutie en de teruggave van goederen die verband houden met hun gemeenschappelijke verleden.

Deze twee ontwerpen vormen het wettelijk kader voor de uitvoering van de aanpak van de regering.

Tot slot heeft de regering vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès, minister van Ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir en staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Thomas Dermine opgedragen dit project met de autoriteiten van de Democratische Republiek Congo te bespreken, in afwachting van de goedkeuring van het juridisch kader.

“Sinds mijn aantreden heb ik veel gewerkt op het dossier van de reconstitutie van het Congolese culturele erfgoed. Vandaag werd een eerste zeer belangrijke stap gezet. Ik denk dat we deze dag kunnen beschouwen als een historische dag voor het Congolese en Belgische volk. Samen met mijn collega's van de regering kijk ik uit naar de voortzetting van de bilaterale dialoog met de Congolese autoriteiten over deze belangrijke kwestie”, concludeert staatssecretaris Thomas Dermine.